علی النعیمی، وزیر نفت عربستان سعودی به همراه وزیران نفت کشورهای روسیه، ونزوئلا و قطر برای عدم افزایش تولید نفت خام خود از سطح تولید ماه ژانویه تحت شرایطی با یکدیگر به توافق رسیده اند.این چهار کشور مهم تولیدکننده نفت با هدف مهار سقوط شدید قیمت نفت روز سه شنبه در دوحه پایتخت قطر گردهم آمدند.علی النعیمی، وزیر نفت عربستان سعودی گفت: «ما خواهان تنوع و تغییر قابل توجه قیمت نفت نیستیم. همچنین در پی کاهش سطح تولید نیز نیستیم. ما می خواهیم پاسخگوی میزان تقاضا باشیم و به دنبال ثبات در قیمت نفت هستیم.»چهار کشور شرکت کننده در نشست دوحه از تولیدکنندگان بزرگ نفت از جمله ایران و عراق خواسته اند تا تصمیمی مشابه اتخاذ کنند. در این راستا ائولوخیو دلپینو، وزیر نفت ونزوئلا در نظر دارد جهت مذاکره با مقامات ایرانی روز چهارشنبه به تهران سفر کند.براساس داده های آژانس بین المللی انرژی سطح تولید روزانه نفت خام عربستان سعودی در ماه ژانویه با اندکی افزایش نسبت به ماه ژوئن سال ۲۰۱۵ به رقم ۱۰ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه رسیده است. سطح تولید روزانه نفت روسیه در این زمان نیز ۱۰ میلیون و ۹۰۰ هزار بشکه گزارش شده است.

افزایش قیمت نفت در بازار برای کشوری چون روسیه که اقتصادش بر پایه صادرات نفت استوار است و با بحران شدید اقتصادی دست و پنجه نرم می کند بسیار اهمیت دارد.از سوی دیگر به نظر می رسد مذاکره با ایران که پس از لغو تحریمها در نظر دارد با افزایش سطح تولید، سهم خود از بازار فروش نفت را به دست آورد بسیار دشوار خواهد بود.بازار معاملات نفتی به این توافق واکنشی نشان نداد و قیمت نفت برنت دریای شمال روند نزولی خود را حفظ کرده و هر بشکه آن ۳۳ دلار و ۴۳ سنت داد و ستد شده است.

تحلیل تبعات و نتایج نشست چهارجانبه دوحه

یورونیوز با نورالدین الحموری، کارشناس بازارهای مالی از ابوظبی درباره تبعات و دلایل توافق چهار کشور مهم تولیدکننده نفت برای عدم افزایش سطح تولید خود گفتگو کرده است.

یورونیوز: چرا پس از بیش از یک سال سقوط قیمت نفت اکنون اینچنین توافقی حاصل می شود؟

نورالدین الحموری: «فکر می کنم تولیدکنندگان همواره تصور می کردند که با بهبود اوضاع اقتصادی در دنیا نفت ارزش خود را بازمی یابد. همچنین برای آنها آغاز زمستان در نیم کره شمالی دلیلی برای افزایش قیمت نفت بود اما این اتفاقات روی ندادند. اکنون آنها می دانند که باید اقدامی کنند. آنها کنترلی بر روی روند کند رشد جهانی اقتصاد ندارند اما می توانند با یکدیگر همکاری کرده و میزان عرضه همچنین قیمت را تنظیم کنند. بنابراین این نشست ضروری بود.»

یورونیوز: این توافق چه نتایجی دارد؟ آیا در آینده می توان انتظار کاهش سطح تولید را داشت؟ چه پیامی برای بازارها ارسال شده است؟

نورالدین الحموری: «اولین گام برداشته شد. اکنون می دانیم که چهار تولیدکننده بزرگ نفت بر روی میزان عرضه با یکدیگر همکاری می کنند. انتظار کاهش سطح تولید از این نشست نمی رفت. همه می دانند که در حال حاضر گزینه جایگزینی برای نفت وجود ندارد بنابراین کنترل سطح تولید بهترین انتخاب برای تنظیم قیمت و بدست آوردن قیمتی مناسب در بازار است. این پیام مثبتی برای بازارهاست. از سقوط امروز قیمت نفت غافلگیر نیستم. ماشاهد همکاری و اقدامات بیشتری از جانب اوپک و اکثر تولیدکنندگان نفت خواهیم بود.»

سقوط شدید قیمت نفت میزان سود خالص شرکت نفتی رویال داچ شل را در سال ۲۰۱۵ با افتی معادل ۸۷ درصد روبرو کرده است. کسب سود ۱ میلیارد و ۹۴۰ میلیون دلاری این کمپانی هلندی بریتانیایی طی ۱۳ سال گذشته بی سابقه گزارش شده است. سود این شرکت در سال ۲۰۱۴ حدود ۱۵ میلیارد دلار بوده است.برای مقابله با این روند رویال داچ شل در نظر دارد ۱۰ هزار نفر از نیروی کار خود را حذف کند.جرمی استرچ، کارشناس بانک کانادایی«سی آی بی سی» گفت: «این آمار منعکس کننده تاثیر سقوط قیمت نفت بر بخش مواد خام و شرکتهای نفتی است. در این هفته شاهد بیلان مالی شرکت نفتی بی پی نیز بودیم. بنابراین انتظار افت بیلان مالی و چشم انداز منفی را داشتیم.»برنامه های صرفه جویی اقتصادی رویال داچ شل تنها شامل حذف مشاغل نمی شود بلکه کاهش حجم سرمایه گذاری های این شرکت تا سقف ۴۵ درصد نیز در دستور کار قرار گرفته است. با این رویه میزان سرمایه گذاری های این کمپانی در سال ۲۰۱۶ میلادی ۳۳ میلیارد دلار خواهد بود.

اقتصاد متکی بر صادرات نفت روسیه، از سقوط شدید قیمت طلای سیاه متحمل فشار و ضرر و زیان بالایی شده است. روند نزولی بهای نفت، بودجه این کشور که بر مبنای قیمت هر بشکه حدود ۵۰ دلار تدوین شده را نیز با اختلال روبرو کرده است.روسیه از جمله کشورهایی است که نفع خود را در کاهش جهانی سطح تولید نفت می بیند. در این راستا الکساندر نواک، وزیر انرژی این کشور آمادگی روسیه را برای شرکت در نشست آینده سازمان اوپک که در ماه فوریه برگزار می شود، اعلام کرده است.آندری پولیشوک، کارشناس بانک سوییسی رایف آیزن می گوید: «موضوع تعیین کننده در بازار نفت در سال جاری، احتمال افت تولید نفت کشورهای غیرعضو اوپک است. این کشورها هزینه زیادی برای تولید می پردازند و در حال حاضر برای حفظ سطح کنونی تولید ضعیف شده اند.»اوپک در نظر دارد با شرکت دادن کشورهای غیرعضو در نشست خود وضعیت بحرانی بازار نفت را مورد بررسی قرار دهد. پیش از این نیز به غیر از روسیه چند کشور غیرعضو برای شرکت در نشست این سازمان آمادگی خود را اعلام کرده اند.براساس آخرین گزارشها حجم تولید روزانه نفت روسیه در سال ۲۰۱۵ به ۱۰ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه رسید.

شرکت «لوک اویل»، یکی از بزرگترین کمپانی های تولید نفت در روسیه به سازمان کشورهای صادرکننده نفت، اوپکپیشنهاد مذاکره و همکاری برای کاهش هماهنگ سطح تولید نفت را مطرح کرده است.طرح این پیشنهاد که نمی توان آنر بدون چراغ سبز کرملین متصور شد، بیانگر وضعیت وخیم و بحرانی صنعت نفت روسیه و اقتصاد این کشور است که صادرات نفت یکی از منابع مهم درآمد آن بشمار می رود.یک کارشناس بازار نفت و گاز از لندن می گوید: «اوپک تنها مسئول حجم بالای عرضه نفت در بازار نیست. ما تولید آمریکایی ها، خود روسها و پس از حذف تحریمها افزایش تولید ایران را داریم. همچنین باید تولید نفت لیبی و عراق را نیز در نظر داشت. عربستان سعودی هم مدتهاست سطح تولید یکسانی دارد و احتمالا می تواند تولید خود را اندکی افزایش دهد.»در بین اعضای اوپک ایران کشوری است که در نظر دارد با لغو تحریمهای بین المللی سطح تولید روزانه نفت خود را در دو دوره و هر بار ۵۰۰ هزار بشکه افزایش دهد. این موضع ایران می تواند روند نزولی قیمت نفت را همچنان تشدید کند.بانک جهانی در پیش بینی خود درباره وضعیت بازار نفت، میانگین قیمت طلای سیاه در سال ۲۰۱۶ را ۳۷ دلار در ازای هر بشکه ارزیابی کرده است.

سود ناخالص شرکت نفتی رویال داچ شل در سه ماهه آخر سال ۲۰۱۵ بدلیل سقوط شدید قیمت نفت در بازار به شدت کاهش یافته و به رقم کمی بیش از ۱۰ میلیارد دلار رسیده است.علیرغم این بیلان مالی ضعیف و وجود بحران در بازار نفت، رویال داچ شل در پروژه های سرمایه گذاری خود برای سال ۲۰۱۶ تغییر ایجاد نمی کند و بودجه ای معادل ۳۳ میلیارد دلار را به این منظور اختصاص داده است.این کمپانی نفتی بریتانیایی هلندی اخیرا برای تملک گروه نفتی بی جی با مقامات این شرکت به توافق رسیده است. ارزش این معامله که باید به تایید سهامداران رویال داچ شل برسد ۴۷ میلیارد پوند گزارش شده است.

برای مقابله با روند نزولی قیمت نفت، روسیه از جمله کشورهای مهم صادرکننده طلای سیاه در برنامه بودجه سال ۲۰۱۶ خود تجدیدنظر خواهد کرد.برنامه بودجه این کشور بر مبنای هر بشکه نفت با قیمت ۵۰ دلار تدوین شده است. سقوط شدید قیمت نفت دولت این کشور را بر آن داشته تا در برنامه جدید، کاهش ۱۰ درصدی هزینه ها را پیش بینی کند.دیمیتری مدودف، نخست وزیر روسیه با شرکت در یک همایش اقتصادی در مسکو ضمن تایید این مطلب، کاهش هزینه های دولتی را برای مقابله با روند نزولی قیمت نفت ضروری دانست.آنتون سیلوانوف، وزیر دارایی روسیه در این زمینه گفت: «براساس تصمیم اتخاذ شده تقاضای کاهش ۱۰ درصدی هزینه ها به استثنای بخش دفاعی تسلیم پارلمان خواهد شد. این رقم معادل ۱۲ میلیون یورو صرفه جویی بودجه ای است. اما ما به ناچیز بودن این رقم واقف هستیم.»نیمی از بودجه دولت روسیه از صنعت نفت تامین می شود. حدود ۷۰ درصد صادرات این کشور را نیز نفت و فرآورده های آن تشکیل می دهد.سقوط شدید قیمت نفت که از ابتدای سال ۲۰۱۶ نیز به خود سرعت گرفته، به بحران و رکود اقتصادی در روسیه که با اعمال تحریمهای بین المللی در پرونده اوکراین آغاز شده بود، دامن زده است.

سقوط شدید قیمت نفت در بازار نه تنها کشورهای تولید و صادرکننده طلای سیاه را نگران کرده، بلکه شرکتهای بزرگ فعال در بخش صنعت نفت را نیز با بحران مواجه کرده است.با توجه به قیمت پایین نفت، اکتشاف و تولید این ماده برای کمپانی های نفتی به صرفه نیست. شرکتی چون بی پی از نیروی کار خود تا سقف هشت هزار نفر می کاهد. کمپانی بی اچ پی بیلیتون برای نجات خود از این مهلکه قیمت و ارزش سهام خود را کاهش می دهد.برندا کلی، تحلیلگر بازار از لندن در این زمینه می گوید: «زمانی که میزان بازدهی بسیاری از کشورهای تولیدکننده نفت را مشاهده می کنیم، باید انتظار آن را داشت که کمپانی های فعال در این بخش برای مقابله با این روند و نجات خود از سقوط بازار نفت، قیمت سهامشان را کاهش دهند.»شرکتهای نفتی علاوه بر تعدیل نیروی کار، کاهش حجم سرمایه گذاری های خود در بخش صنعت نفت را در دستور کار قرار داده اند. پیش بینی می شود بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیارد دلار از حجم سرمایه گذاری ها تا آخر سال ۲۰۱۶ کاسته شود.از اواسط سال ۲۰۱۴ تا کنون قیمت نفت از حدود ۱۱۵ دلار در ازای هر بشکه به زیر رقم ۳۰ دلار سقوط کرده است.

اتحادیه اروپا از حذف کامل تحریمهای اقتصادی و مالی علیه ایران در صورت چراغ سبز آژانس بین المللی انرژی اتمی خبر داده است.این موضع اتحادیه اروپا بار دیگر قیمت نفت را در بازار معاملات نفتی کاهش داده است. در صورت لغو کامل تحریمها، ایران در دو مرحله نهایتا ۱ میلیون بشکه در روز به نفت تولیدی خود می افزاید. امری که بیش از پیش تعادل بین عرضه و تقاضا در بازار را بهم خواهد زد.در حال حاضر سطح تولید نفت خام ایران به حدود ۳ میلیون بشکه در روز می رسد. صادرات نفت این کشور نیز حدود ۱ میلیون بشکه در روز گزارش شده است.براساس آمارها کشورهای عضو سازمان اوپک صاحب ۸۱ درصد ذخایر نفتی دنیا هستند. در این بین ذخایر نفتی ایران به رقم ۱۳.۱ درصد می رسد.با توجه به وجود حجم بالای نفت ذخیره شده در ایران، این کشور بلافاصله پس از لغو کامل تحریمهای بین المللی ظرفیت افزایش حجم صادرات نفت خود را دارد.بسیاری از کارشناسان و نهادهای مالی از جمله «گلدمن ساکس» نسبت به سقوط شدید قیمت نفت حتی تا رقم ۲۰ در ازای هر بشکه هشدار داده اند.

سقوط شدید قیمت نفت و ادامه داشتن روند نزولی آن در بازار که از اواسط سال ۲۰۱۴ آغاز شد توجه همه کارشناسان را به خود جلب کرده است. آنها در پیش بینی های خود اعلام کرده اند با این رویه سوخت از جمله بنزین می تواند حتی ارزان تر از یک لیتر آب معدنی در بازار معامله شود.برخی کارشناسان و نهادهای مالی از جمله استاندارد چارترد نیز نسبت به سقوط قیمت نفت تا رقم باورنکردنی ۱۰ دلار در ازای هر بشکه هشدار داده اند.اگر مالیات بر سوخت در اروپا موجب شده کاهش قیمت نفت تاثیر زیادی بر پایین آمدن قیمتها در پمپ بنزین نداشته باشد، اما با افزایش سطح تولید نفت ایران پس لغو کامل تحریمهای بین المللی، این روند می تواند دستخوش تغییر شود.ایران در نظر دارد پس از لغو کامل این تحریمها، در دو مرحله جمعا یک میلیون بشکه به تولیدات روزانه نفت خود بیافزاید.جاستین اورکوهارت استیوارت، کارشناس شرکت «مدیریت سرمایه گذاری سون» درباره دلایل کاهش شدید قیمت نفت می گوید: «پیش بینی زمان توقف روند نزولی قیمت نفت بسیار دشوار است. باید دو فاکتور کلیدی را در نظر داشت: اول ظرفیت ذخیره کردن نفت است. پایین آمدن این ظرفیت، در بازار سیل به راه انداخته و میزان عرضه را بسیار بیش از تقاضا کرده است. دیگر افزایش احتمالی سطح تولید نفت ایران است. این دو موضوع می توانند در کاهش شدید قیمت نفت نقش مهمی ایفا کنند.»قیمت هر بشکه نفت برنت دریای شمال در اواسط کار روز پنجشنبه بازارهای معاملات نفتی به رقم کمی بیش از ۳۰ دلار رسیده است. نفت خام سبک ایالات متحده آمریکا نیز حدود ۳۰ دلار در ازای هر بشکه داد و ستد شده است.

بدلیل تعیین مالیات زیاد در بخش سوخت در اروپا، کاهش شدید قیمت نفت در بازار تاثیر زیادی بر قیمت پرداختی مصرف کنندگان بنزین و گازوئیل ندارد.یونان نیز از این قاعده مستثنی نیست. یک کارمند بنگاه معاملات املاک در یونان که روزانه مسافت زیادی را با خودرو طی می کند می گوید: «هر روز برای بازدید از خانه ها مسافت زیادی طی می کنم. هر چقدر قیمت بنزین گران باشد هزینه های من نیز افزایش می یابد. حدود ۳۵۰ یورو در ماه هزینه بنزین می کنم. قیمت نفت کاهش می یابد اما تاثیر چندانی بر روی قیمتها در پمپ بنزین ندارد.»کاهش شدید قیمت نفت منبع درآمدی برای دولتهای اروپایی شده که میزان مالیات بر سوخت را افزایش داده و آن را به منبع درآمد مهمی برای خزانه دولت کرده اند. این افزایش برای مصرف کنندگان محسوس نیست زیرا با توجه به کاهش قیمت نفت، در نرخ پرداختی آنها نسبت به گذشته تغییر زیادی ایجاد نشده و حتی قیمتها اندکی هم کاهش یافته است.سیملا توچتیدو، خبرنگار یورونیوز در آتن در گزارش خود می گوید: «از هر ۱۰۰ یورویی که یک مشتری پمپ بنزین برای سوخت پرداخت می کند حدود ۳۳ یورو وارد صنعت نفت می شود. یعنی برای شرکتهای تولیدکننده، پالایشگاهها و شرکتهای توزیع کننده درآمد دارد. ۶۷ یوروی مابقی وارد صندوق دولت می شود. مالیات بر سوخت در یونان بالاست اما جزو بالاترین ها در اروپا محسوب نمی شود.»در اروپا بطور میانگین ۶۶ درصد قیمت سوخت مربوط به مالیات می شود. در بریتانیا مالیات بر مواد سوختی ۷۲ درصد، در هلند ۷۰، در ایتالیا ۶۸ و در یونان ۶۷ درصد است.کوستیس استامبولیس، مدیر اجرایی موسسه «انرژی جنوب شرق اروپا» می گوید: «سالهاست که مالیاتها به صنعت نفت اروپا تحمیل شده است. زیرا برای دولتها کسب درآمد از این بخش آسان است. باید به این نکته اشاره کرد که در ایالات متحده آمریکا یعنی جایی که مالیات کمتری برای سوخت وضع شده، قیمت برای مصرف کننده یک سوم قیمتها در اروپاست.»تداوم روند نزولی قیمت نفت برای کشورهای اروپایی که عمدتا وارد کننده طلای سیاه هستند خبر خوبی محسوب می شود.

کاهش مداوم و شدید قیمت نفت در بازار، اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت، اوپک را هم نگران کرده است.اوپک که برای از دست ندادن سهم خود در بازار معاملات نفتی و مقابله با روند عرضه نفت کشورهای غیرعضو سیاست عدم کاهش سطح تولید را در دستور کار قرار داده، اکنون نگران کاهش بیش از حد قیمت نفت است. در این راستا مقامات اوپک از جمله وزیر نفت نیجریه خواهان برپایی یک نشست اضطراری در ماه مارس شده اند.قیمت نفت برنت روز سه شنبه به رقم کمی بیش از ۳۱ دلار در ازای هر بشکه رسیده است. این نرخ طی ۱۲ سال اخیر بی سابقه گزارش شده است. هر بشکه نفت خام سبک ایالات متحده آمریکا نیز کمی بیش از ۳۰ دلار معامله شده است. قیمت نفت تنها طی هفته گذشته حدود ۱۰ درصد کاهش یافته است.

ادامه کاهش قیمت نفت در بازار معاملات نفتی ارزش روبل واحد پولی روسیه در برابر دلار آمریکا و یورو را بشدت کاهش داده است. در بازار مبادلات ارزی برای اولین بار از ماه دسامبر سال ۲۰۱۴ هر دلار کمی بیش از ۷۶ روبل مورد داد و ستد قرار گرفته است.یک شهروند روس درباره مشکلات اقتصادی خود و خانواده اش می گوید: «در حومه مسکو زندگی می کنیم و حقوق بازنشستگی پایینی داریم. چگونه می توان با حدود ۱۰۶ دلار در ماه زندگی کرد و زنده ماند؟ دارو، مواد غذایی و مسکن گرانتر شده اند.»صادرات نفت و گاز از جمله مهمترین منابع درآمد روسیه است. ادامه افت شدید در این بازارها اقتصاد روسیه را با رکود شدیدی روبرو می کند.ولادیمیر اوساکوفسکی، کارشناس بانک آمریکایی سرمایه گذاری «مریل لینچ» شعبه مسکو گفت: «اگر قیمت نفت در حد حال حاضر آن باقی بماند و یا اینکه امسال به رقم ۳۰ دلار در ازای هر بشکه برسد، اقتصاد روسیه برای دومین سال متوالی دچار رکود قابل توجهی می شود.»علاوه بر سقوط شدید قیمت نفت، اعمال تحریمهای اقتصادی کشورهای غربی علیه روسیه پس از آغاز بحران در اوکراین، نقش مهمی در تضعیف بنیه اقتصادی این کشور و رکود شدید آن بازی کرده است. ادامه این روند می تواند اعمال سیاستهای ریاضت اقتصادی در کشور را در پی داشته باشد.روز دوشنبه بازار بورس مسکو نیز متاثر از تحولات اخیر با آشفتگی همراه بود و ارزش سهام افت شدیدی داشت.